تا به حال صبح که از خواب بیدار می‌شوید، با اولین قدم یک درد ناگهانی تیز در پاشنه احساس کرده‌اید؟ یا هنگام راه رفتن طولانی احساس سوزش دور استخوان پاشنه دارید؟ ممکن است با معضل خار پاشنه (یا همان هِل اسپُر) مواجه باشید. اما سوال کلیدی این است: برای درمان خار پاشنه باید پیش چه دکتری برویم؟ در این مقاله، ابتدا علائم، علل و تشخیص‌های ممکن را مرور می‌کنیم و سپس به طور دقیق توضیح می‌دهیم که چه تخصصی مناسب است، چه روش‌های درمانی وجود دارد و چه زمانی باید فوراً به پزشک مراجعه کنیم.
برای درمان خار پاشنه باید پیش چه دکتری رفت؟
در این بخش توضیح می‌دهم بهترین گزینه‌ها از نظر تخصص پزشکی:
متخصص پا و مچ پا (پدیاتریست / Foot & Ankle Specialist)
پدیاتریست‌ها تخصصی در مشکلات پا و مچ پا دارند، از تشخیص تا درمان‌های غیرجراحی و در صورت لزوم جراحی در حوزه پا را انجام می‌دهند.
اگر درد پاشنه شما پایدار باشد و به تدابیر اولیه پاسخ ندهد، اولین گزینه مراجعه به پدیاتریست است.
جراح ارتوپد (متخصص استخوان و مفاصل)
اگر مشکل پیچیده‌تر باشد — مثلاً خار بزرگ، اختلال ساختاری، شکستگی نهفته یا نیاز به عمل جراحی — ارتوپد متخصص استخوان می‌تواند مداخله کند.
ارتوپد ممکن است مداخلی مانند برداشتن خار، فاشیا رلیز (آزادسازی فاشیای کف پا) یا جراحی‌های مرتبط پیشنهاد کند.
پزشک عمومی یا تخصص داخلی / روماتولوژی
در مواردی که درد پاشنه ممکن است جزئی از بیماری سیستمیک یا التهابی باشد (مثلاً آرتریت، بیماری‌های روماتیسمی)، ممکن است پزشک عمومی یا روماتولوژیست شما را بررسی کرده و به متخصص ارجاع دهد.
فیزیوتراپیست
پس از تشخیص اولیه، فیزیوتراپیست می‌تواند در اجرای برنامه‌های تمرینی، نرمش، کشش، ماساژ، الکتروتراپی و بازتوانی نقش کلیدی داشته باشد.
روش‌های درمانی خار پاشنه
در اغلب موارد، درمان‌های غیرجراحی مؤثرند. در ادامه روش‌ها را همراه با شرح می‌آورم:
روش‌های محافظه‌کارانه (غیر جراحی)
- استراحت و کاهش فعالیت
اجتناب از فعالیت‌های شدید که پاشنه را تحت فشار می‌گذارند مفید است. - یخ و سرما درمانی
استفاده از کمپرس یخ در ناحیه درد به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه چند بار در روز می‌تواند التهاب را کاهش دهد. - داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)
ایبوپروفن، ناپروکسن یا مشابه آن‌ها برای کاهش درد و التهاب کاربرد دارد (در صورت عدم منع پزشکی). - کفش مناسب و ارتزها (کفی طبی، پاشنه نرم)
کفشی با کفی حمایتی، پاشنه نرم، و استفاده از ارتزهای مخصوص یا کفی طبی برای کاهش فشار بر پاشنه بسیار مؤثر است. - تمرینات کششی و تقویتی
کشش فاشیای کف پا، تاندون آشیل و تقویت عضلات ساق و کف پا به بهبود وضعیت کمک می‌کند. - اسپلینت شبانه (Night Splint)
وسیله‌ای که هنگام خواب پا را در حالت مناسب (کمی کشیده) نگه می‌دارد تا فاشیا تحت کشش ملایم باشد و صبح هنگام درد کمتر باشد. - تزریق کورتیکواستروئید
در شرایطی که درد مقاوم باشد، تزریق موضعی کورتیکواستروئید ممکن است برای کنترل التهاب استفاده شود. - روش‌های مدرن کم‌تهاجمی
مثل تحریک امواج شوک (ESWT)، درمان با پلاکت غلیظ‌شده (PRP)، روش‌های اولتراسوند میکرودبریدمان و دیگر تکنیک‌ها در موارد مقاوم یا مزمن.
جراحی
اگر پس از حدود ۹ تا ۱۲ ماه مداخله غیرجراحی موفقیت‌آمیز نباشد، گزینه‌ی جراحی ممکن است مطرح شود.
عمل‌های رایج شامل برداشتن خار، آزادسازی قسمتی از فاشیا (plantar fascia release) یا ترکیبی از روش‌ها هستند.
مراقبت پس از درمان
- زمان استراحت، یخ، بالا نگه داشتن پا
- استفاده از کفش حمایتی پس از جراحی
- فیزیوتراپی و بازتوانی
- نظارت بر عود مجدد و رعایت پیشگیری‌ها
خار پاشنه چیست و علائم آن
تعریف و چگونگی شکل‌گیری
خار پاشنه (یا کالکانه‌ال سپُر) یک برآمدگی استخوانی است که در پایین یا پشت استخوان پاشنه شکل می‌‌گیرد.
این حالت اغلب وقتی رخ می‌دهد که تنش مزمن بر روی تاندون‌ها یا رباط‌های اطراف پاشنه باعث التهاب می‌شود و بدن برای تقویت آن ناحیه، رسوب کلسیم ایجاد می‌کند.
علائم رایجی که ممکن است احساس شوند
- درد تیز یا تیرکشنده در پاشنه، خصوصاً هنگام برداشتن اولین قدم‌های صبحانه یا بعد از استراحت طولانی
- درد در هنگام فشار مستقیم روی پاشنه یا نشستن طولانی و سپس برخاستن
- تورم یا گرمی اطراف بخش پاشنه (بسته به میزان التهاب)
- محدودیت حرکت، دشواری در راه رفتن، ایستادن طولانی
- در حالات شدید: بی‌حسی، گزگز، تب یا درد ناگهانی پس از ضربه — در این موارد باید سریعاً به پزشک مراجعه شود.
تشخیص و روش‌های ارزیابی
معاینه فیزیکی و شرح حال
پزشک یا متخصص ابتدا از شما می‌پرسد که درد از چه زمانی شروع شده، کدام فعالیت‌ها آن را تشدید یا تسکین می‌دهند، آیا پیشینه آسیب‌دیدگی دارید یا نه. سپس با لمس ناحیه پاشنه، بررسی حساسیت، انعطاف‌پذیری رباط‌ها و عضلات جانبی و ارزیابی نحوه راه رفتن‌تان، تشخیص موقتی می‌دهد.
تصویربرداری
اگر تشخیص دقیق‌تر نیاز باشد، از روش‌هایی مانند:
- رادیوگرافی (عکس ساده از پا و پاشنه)
- سونوگرافی
- ام آر آی (برای بررسی بافت نرم مانند فاشیای کف پا)
- سی‌تی اسکن در موارد خاص
استفاده می‌شود تا وجود خار، التهاب بافت مجاور یا آسیب‌های دیگر را نشان دهد.
افتراق با سایر وضعیت‌ها
دکتر باید بتواند تفکیک دهد که درد پاشنه ناشی از خار واقع است یا ناشی از مشکلات دیگر مثل:
- فاشیای کف پا (plantar fasciitis)
- التهاب تاندون آشیل
- بورسیت پاشنه
- شکستگی تنشی
- تنگی عصب یا نوروپاتی (مثلاً عصب بگزارس)
- بیماری‌های روماتیسمی یا متابولیک که ممکن است درد اسکلتی ایجاد کنند.
چه زمانی فوراً باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر یکی از شرایط زیر را دارید، نباید زمان را تلف کنید:
- درد ناگهانی شدید در پاشنه بلافاصله پس از آسیب
- تورم زیاد، قرمزی، گرمی یا تب همراه
- توانایی نداشتن برای راه رفتن، ایستادن یا خم کردن پا
- بی‌حسی یا گزگز در ناحیه پاشنه
- درد پاشنه که بیش از چند هفته ادامه دارد و به درمان‌های ساده پاسخ نمی‌دهد
- سابقه آرتریت یا بیماری سیستمیک که ممکن است در بروز درد مؤثر باشد
این موارد توسط منابع معتبر مانند مایو کلینیک پیشنهاد شده‌اند.
نکات تکمیلی و توصیه‌های کاربردی
- خار پاشنه همیشه درد ایجاد نمی‌کند — بسیاری از افراد وجود خار را روی عکس دارند اما بدون علائم درد.
- کاهش وزن اگر اضافه وزن وجود دارد، فشار روی پاشنه را کم می‌کند
- اجتناب از ایستادن یا راه رفتن طولانی روی سطوح سخت
- استفاده از تشک یا قالیچه نرم در خانه
- تعویض منظم کفش‌ها زمانی که کفی‌ها فرسوده شوند
- پیگیری منظم با پزشک یا فیزیوتراپیست
نتیجه‌گیری
در پاسخ به سؤال «برای درمان خار پاشنه پیش چه دکتری برویم؟»، بهترین نقطه شروع متخصص پا و مچ پا (پدیاتریست یا Foot & Ankle Specialist) است، زیرا تخصص آن‌ها دقیقاً روی مشکلات پا متمرکز است. اگر وضعیت پیچیده‌تر باشد، جراح ارتوپد وارد فرآیند درمان می‌شود. تشخیص دقیق، درمان مناسب و پیگیری منظم می‌تواند بسیاری از موارد را بدون نیاز به جراحی حل کند. اما در شرایط هشداردهنده، نباید تأخیر کرد.
