گواوا، میوهای گرمسیری که در مناطقی مانند ونزوئلا، مکزیک و کلمبیا یافت میشود، به دلیل خواص دارویی و تغذیهای خود شناخته شده است. این میوه بهصورت تازه یا بهعنوان نوشیدنی مصرف میشود و پوست و برگهای آن در طب سنتی کاربرد دارند. گواوا سرشار از ویتامین C، فیبر و آنتیاکسیدانها است که به مدیریت بیماریهایی مانند فشار خون بالا، دیابت، اسهال و برخی سرطانها کمک میکند. این مقاله به بررسی ویژگیهای تغذیهای، فواید سلامتی و کاربردهای دارویی میوه و برگ گواوا میپردازد.
گواوا (Psidium guajava) میوهای گرمسیری با ارزش تغذیهای و دارویی بالا است که به دلیل تنوع کاربردهایش در سلامت و درمان، به “ملکه میوهها” شهرت یافته است. این میوه و برگهای آن بهطور گسترده در طب سنتی برای درمان مشکلات مختلف، از اسهال گرفته تا مشکلات پوستی و تنفسی، استفاده میشوند. گواوا حاوی مقادیر قابلتوجهی ویتامین C، فیبر، و آنتیاکسیدانهایی مانند لیکوپن است که اثرات مثبت متعددی بر سلامت انسان دارند. این مقاله به بررسی ویژگیهای تغذیهای، انواع گواوا، و فواید سلامتی میوه و برگهای آن میپردازد.
ویژگیهای تغذیهای گواوا
گواوا منبعی غنی از مواد مغذی است که آن را به گزینهای ارزشمند در رژیم غذایی تبدیل میکند. هر 100 گرم گواوا حاوی مقادیر زیر است:
- کالری: 68 کیلوکالری
- کربوهیدرات: 14.32 گرم
- فیبر: 5.4 گرم
- چربی: 0.95 گرم
- پروتئین: 2.55 گرم
- ویتامین C: 275% از نیاز روزانه
- فولات: 12% از نیاز روزانه
- پتاسیم: 9% از نیاز روزانه
- منیزیم: 6% از نیاز روزانه
گواوا همچنین حاوی ویتامینهای A و E، لیکوپن، و سایر پلیفنولها است که بهعنوان آنتیاکسیدان عمل میکنند و از بدن در برابر آسیبهای اکسیداتیو محافظت میکنند. این میوه نسبت به نارنگی چهار برابر ویتامین C، نسبت به آناناس چهار برابر فیبر، و نسبت به موز پتاسیم بیشتری دارد.
انواع گواوا
گواوا بر اساس رنگ و طعم به دو نوع اصلی تقسیم میشود:
- گواوای صورتی و قرمز: این نوع که به گواوای بیابانی نیز معروف است، طعمی شیرین دارد و بافتی نرم با دانههای کمتر. این نوع در بازارهای بینالمللی، بهویژه هنگکنگ، محبوب است.
- گواوای سفید و زرد: این نوع طعمی اسیدیتر و ملایمتر دارد و معمولاً عطر کمتری نسبت به نوع صورتی دارد. رنگ داخلی آن سفید یا زرد کمرنگ است و پوست آن هنگام رسیدن سبز یا صورتی میشود.
فواید سلامتی گواوا
گواوا به دلیل ترکیبات مغذی و دارویی خود فواید متعددی برای سلامتی دارد که در ادامه شرح داده شدهاند:
1. تقویت سیستم ایمنی
گواوا به دلیل دارا بودن مقادیر بالای ویتامین C (چهار برابر نارنگی) به تقویت سیستم ایمنی کمک میکند. این ویتامین به محافظت از بدن در برابر عفونتها و پاتوژنها و بهبود بینایی کمک میکند.
2. کاهش خطر ابتلا به سرطان
آنتیاکسیدانهای موجود در گواوا، از جمله ویتامین C و لیکوپن، میتوانند رشد سلولهای سرطانی را مهار کنند. مطالعات نشان دادهاند که عصاره گواوا میتواند از سرطان پروستات و سینه جلوگیری کند.
3. مدیریت قند خون
فیبر بالا و شاخص گلیسمی پایین گواوا به تنظیم سطح قند خون کمک میکند و خطر ابتلا به دیابت نوع دوم را کاهش میدهد. این ویژگی گواوا را به گزینهای مناسب برای رژیم غذایی افراد دیابتی تبدیل میکند.
4. سلامت قلب
گواوا با دارا بودن پتاسیم و سدیم، به تنظیم فشار خون در بیماران مبتلا به فشار خون بالا کمک میکند. همچنین، با کاهش کلسترول بد (LDL) و افزایش کلسترول خوب (HDL)، خطر بیماریهای قلبی را کاهش میدهد.
5. بهبود گوارش
محتوای فیبر بالای گواوا (12% از نیاز روزانه در هر میوه) به بهبود حرکات روده و پیشگیری از یبوست کمک میکند.
6. تقویت بینایی
ویتامین A موجود در گواوا به حفظ سلامت بینایی کمک کرده و از بیماریهایی مانند آبمروارید و دژنراسیون ماکولا جلوگیری میکند.
7. کاهش استرس
منیزیم موجود در گواوا به آرامش عضلات و اعصاب کمک میکند و میتواند پس از فعالیتهای سنگین یا روز کاری پراسترس، انرژی و آرامش را به بدن بازگرداند.
8. حمایت از بارداری
فولیک اسید و ویتامین B9 موجود در گواوا به رشد سیستم عصبی جنین کمک کرده و از اختلالات عصبی در نوزادان پیشگیری میکند.
9. تسکین دنداندرد
برگهای گواوا به دلیل خواص ضدالتهابی و ضدباکتریایی، میتوانند درد دندان، التهاب لثه، و زخمهای دهانی را تسکین دهند.
10. درمان سرماخوردگی و سرفه
ویتامین C و آهن موجود در گواوا به کاهش علائم سرماخوردگی و سرفه کمک میکند. آب میوه گواوای خام میتواند مخاط را دفع کرده و مجاری تنفسی را ضدعفونی کند.
11. کاهش درد قاعدگی
مطالعات نشان دادهاند که عصاره برگ گواوا (6 میلیگرم) میتواند درد قاعدگی را در زنان کاهش دهد، بهویژه به دلیل وجود ترکیباتی مانند کورستین که اثر ضداسپاسم دارد.
فواید برگهای گواوا
برگهای گواوا به اندازه میوه آن ارزشمند هستند و در طب سنتی کاربردهای گستردهای دارند. برخی از فواید آنها عبارتاند از:
- درمان اسهال: برگهای گواوا به دلیل خواص ضدباکتریایی و ضدالتهابی به توقف اسهال کمک میکنند.
- کاهش کلسترول و قند خون: عصاره برگ گواوا میتواند سطح کلسترول و قند خون را تنظیم کند.
- سلامت پوست و مو: برگهای گواوا با خواص ضدالتهابی و آنتیاکسیدانی به بهبود بافت پوست، کاهش آکنه، و تقویت مو کمک میکنند. استفاده از خمیر برگ گواوا روی پوست سر میتواند ریزش مو و شوره را کاهش دهد.
- محافظت از کبد: عصاره برگ گواوا میتواند سطح آنزیمهای کبدی و بیلیروبین را کاهش داده و از کبد محافظت کند.
چای برگ گواوا
چای تهیهشده از برگ گواوا با جوشاندن برگها در آب به مدت 20 دقیقه و سپس صاف کردن آن، برای مشکلات گوارشی مانند درد شکم یا اسهال مفید است. این چای بهتر است بهصورت ولرم و با معده خالی مصرف شود.
ملاحظات و نکات احتیاطی
- مصرف متعادل: گواوا حاوی فروکتوز است و مصرف بیش از حد آن ممکن است به سلامت آسیب برساند.
- دیابت: اگرچه گواوا برای دیابتیها مفید است، مصرف بیش از حد انواع شیرین آن ممکن است قند خون را افزایش دهد.
- اسهال: مصرف زیاد گواوا، بهویژه به دلیل دانههای غیرقابلهضم و فروکتوز، ممکن است در برخی افراد باعث اسهال شود.
- آلرژی: افرادی که به گواوا یا تخممرغ حساسیت دارند، باید پیش از مصرف ترکیبی این مواد با پزشک مشورت کنند.
نتیجهگیری
گواوا و برگهای آن به دلیل دارا بودن مواد مغذی و ترکیبات دارویی، گزینهای ارزشمند برای ارتقای سلامت هستند. این میوه و برگهایش میتوانند در تقویت سیستم ایمنی، مدیریت دیابت، بهبود سلامت قلب، و درمان مشکلات گوارشی و پوستی مؤثر باشند. با مصرف متعادل و مشورت با پزشک، گواوا میتواند بهعنوان بخشی از رژیم غذایی سالم و طب سنتی مورد استفاده قرار گیرد.
منابع
- Díaz-de-Cerio E, et al. Health Effects of Psidium guajava L. Leaves: An Overview of the Last Decade. International Journal of Molecular Sciences. 2017;18(4).
- Hussain SZ, et al. Guava (Psidium Guajava) – Morphology, Taxonomy, Composition and Health Benefits. Fruits Grown in Highland Regions of the Himalayas. 2021;257–67.
- Jamieson S, et al. Guava (Psidium guajava L.): a glorious plant with cancer preventive and therapeutic potential. Critical Reviews in Food Science and Nutrition. 2021;1–32.