عفونت چیست؟

عفونت‌ها یکی از شایع‌ترین عواملی هستند که‌ می‌توانند در ابتلا به بیماری‌ها نقش داشته باشند. همه ما در طول زندگی با این عوامل بیماری‌زا برخورد‌ می‌کنیم. بیماری عفونی، در پزشکی، فرآیندی است که توسط یک عامل که اغلب نوعی‌ میکروارگانیسم است، ایجاد‌ می‌‌شود که سلامت فرد را مختل‌ می‌‌کند. اما واقعا آن‌ها چطور‌ می‌توانند منجر به بروز بیماری شوند؟ در زمان ابتلا باید چگونه با آن‌ها برخورد کنیم و از چه راهکاری برای جلوگیری از پیشرفت آن استفاده کنیم؟ در این عنوان قصد داریم تا به طور کامل در مورد عفونت و علل ایجاد آن صحبت کنیم. با ما همراه باشید.

عفونت چیست؟

پیش از هر چیز لازم است تا تعریف دقیقی در مورد این‌ میکروارگانیسم‌ها ارائه کنیم. به طور کلی هجوم و رشد‌ میکروب‌ها در بدن‌ می‌تواند عامل ابتلا به بیماری‌های عفونی باشد. منظور از‌ میکروب، باکتری‌ها، ویروس‌ها، مخمر‌ها، قارچ‌ها یا سایر‌ میکروارگانیسم‌ها هستند که‌ می‌توانند از هر نقطه‌ای در بدن شروع به رشد کنند و در کل بدن سرایت پیدا کنند. این مشکل بسته به جایی که در بدن رخ‌‌ می‌‌دهد،‌‌ می‌‌تواند باعث تب و سایر مشکلات سلامتی شود. در بسیاری از موارد، بیماری عفونی‌‌ می‌‌تواند از فردی به فرد دیگر، مستقیم (مثلاً از طریق تماس با پوست) یا غیرمستقیم (مثلاً از طریق غذا یا آب آلوده) منتقل شود. به طور کلی اگر سیستم ایمنی فرد به اندازه کافی قوی باشد،‌ می‌تواند با عفونت مبارزه کند و قبل از پیشرفت آن را از بین ببرد. اما در شرایطی که بدن توانایی مقابله با آن‌ها را نداشته باشد، بیماری ممکن است گسترش پیدا کند.

عفونت چگونه ایجاد‌ می‌شود؟

عفونت با یک پاتوژن لزوما منجر به بیماری نمی‌شود. بیماری زمانی رخ‌‌ می‌‌دهد که ویروس‌ها، باکتری‌ها یا سایر‌ میکروب‌ها وارد بدن شما شده و شروع به تکثیر کنند.‌ میکروب‌های بیماری‌زا از بسیاری جهات سیستم ایمنی را به چالش‌‌ می‌‌کشند. ویروس‌‌ها با کشتن سلول‌‌ها یا اختلال در عملکرد سلول، ما را بیمار‌ می‌‌کنند. بدن ما اغلب با تب، ترشح یک ماده شیمیایی به نام اینترفرون (که از تکثیر ویروس‌ها جلوگیری‌‌ می‌‌کند) یا با ترکیب آنتی بادی‌های سیستم ایمنی و سایر سلول‌ها برای هدف قرار دادن مهاجم، به آن‌ها پاسخ‌‌ می‌‌دهد. بسیاری از باکتری‌‌ها مانند ویروس‌‌ها ما را بیمار‌ می‌‌کنند، اما استراتژی‌‌های دیگری نیز در اختیار دارند. گاهی اوقات باکتری‌ها آنقدر سریع تکثیر‌‌ می‌‌شوند که بافت‌های‌ میزبان را از بین‌‌ می‌‌برند و عملکرد طبیعی را مختل‌‌ می‌‌کنند. در بعضی مواقع سلول‌ها و بافت‌ها را کاملاً از بین‌‌ می‌‌برند یا سمومی تولید‌ می‌‌کنند که‌ می‌‌تواند فلج کننده باشد، عملکرد متابولیک سلول‌‌ها را از بین ببرد، یا یک واکنش ایمنی عظیم را، تسریع کند. دسته‌های دیگر‌ میکروب‌ها به روش‌های مختلف به بدن حمله‌‌ می‌‌کنند که‌ می‌توانند شامل انگل‌ها و دیگر‌ میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا باشند.

انواع عفونت

به طور کلی با استفاده از چهار عامل در بدن ایجاد‌ می‌شوند. چهار نوع‌ میکروبی که باعث بیماری عفونی در افراد‌‌ می‌‌شوند عبارتند از باکتری‌ها، قارچ‌ها، ویروس‌ها و انگل‌ها. با وجود این که این چهار عامل تک سلولی یا نیمه زنده دارای تفاوت‌های متمایزی هستند که در زیر به آن‌ها خواهیم پرداخت، توجه به این نکته مهم است که هر چهار نوع علائم مشابهی مشاهده‌ می‌شود. عفونت معمولا با التهاب، تب، لرز، درد عضلانی و درد مفاصل همراه است.

عفونت قارچی

نوع دوم عوامل بیماری‌زا قارچ‌ها هستند. درست مانند باکتری‌ها، همه ما در بدن خود قارچ‌هایی داریم که در داخل و روی نقاط بدن زندگی‌‌ می‌‌کنند. به طور کلی، آن‌ها مشکلی ایجاد نمی‌کنند مگر اینکه یکی از این دو شرط در مورد آن‌ها وجود داشته باشد:

• فردی دارای سیستم ایمنی ضعیف است (نقص ایمنی)
• انسداد در جایی که نباید وجود دارد.

زمانی که قارچ‌ها در تعادل نگهداری شوند، باعث بیماری نمی شوند. با این حال، در صورت عدم تعادل، عفونت ممکن است رخ دهد. برای مثال، فردی که مبتلا به ایدز است، ممکن است به ذات الریه مبتلا شود، زیرا قارچ‌هایی که به صورت هموستاتیک در داخل ریه زندگی‌‌ می‌‌کنند،‌ می‌‌توانند بیش از حد رشد کنند، تبادل هوا در ریه را مختل کرده و باعث ذات‌الریه شوند. همچنین از آنجایی که فرد دارای نقص در سیستم ایمنی است، نمیتواند تعادل را در بدن خود حفظ کند.

عفونت ویروسی

ویروس‌‌ها با سایر‌ میکروارگانیسم‌هایی که تاکنون ذکر شد متفاوت هستند. متداول‌ترین ویروس‌ها مثل سرماخوردگی، آبله مرغان، تبخال و … هستند. چیزی که در مورد ویروس‌ها جالب است نحوه عملکرد آن‌هاست. آن‌ها DNA شما را‌‌ می‌‌گیرند و الگوی سلول‌های بدن شما را‌‌ می‌‌سازند. این ژن‌‌ها از ماشین‌‌های سلولی برای ساختن صد‌ها هزار کپسول پروتئین و کربوهیدرات استفاده‌ می‌‌کنند تا RNA را دوباره در این پوسته وارد کنند و سپس سلول را بشکنند تا به سلول بعدی بروند. به این ترتیب‌ می‌کرو ارگانیسم‌ها رشد‌ می‌کنند و به همین صورت در بدن پخش‌ می‌شوند.

عفونت انگلی

برخلاف دو مورد قبل انگل‌ها از بیرون وارد بدن‌ می‌شوند و‌ می‌توانند منجر به بروز بیماری‌های عفونی شوند. یک انگل رایج ژیاردیا لامبیا است و معمولاً در سیستم‌های آب شیرین مانند دریاچه‌ها و رودخانه‌ها یافت‌‌ می‌‌شود. خوردن آب آلوده اولین راهی است که این انگل انسان را آلوده‌‌ می‌‌کند. نمونه دیگری از انگل مالاریا است. مالاریا یک بیماری ناشی از یک انگل است که توسط پشه‌های آلوده منتقل‌‌ می‌‌شود. انواع مختلفی از انگل‌های معده و روده در کودکان یافت‌ می‌شوند که‌ می‌توانند عامل بیماری باشند. دست زدن به خاک آلوده یا آب آشامیدنی ناسالم از متداول‌ترین راه‌های انتقال انگل‌ها هستند.

عفونت باکتریایی

باکتری‌ها تک سلولی‌های خودپایداری هستند که در روی پوست، داخل و در سراسر بدن انسان زندگی‌‌ می‌‌کنند. صد‌ها هزار نوع خاص از این‌ میکروب‌ها روی پوست شما، در سراسر دستگاه گوارش و در دستگاه ادراری تناسلی، به صورت زنده موجود هستند. بسیاری از این باکتری‌ها برای بدن مفید هستند تا جایی که‌ می‌توانند از ما در برابر برخی بیماری‌ها محافظت کنند و به ندرت باعث ایجاد مشکل شوند. اما گاهی اوقات تکثیر بیش از حد همین باکتری‌ها،‌ می‌تواند مضر باشد. به عنوان مثال زمانی است که دچار بریدگی یا زخم‌‌ می‌‌شوید، باکتری‌‌هایی که روی سطح پوست قبل از زخم وجود دارند،‌ می‌‌توانند وارد بدن شما شوند و باعث ایجاد عفونت شوند. همانطور که همه ما تجربه کرده ایم، هر شکاف پوستی باعث عفونت نمی شود. اما در برخی موارد، زخمی که تمیز نگه داشته نمی شود یا فردی که سیستم ایمنی ضعیف و ضعیفی دارد،‌‌ می‌‌تواند بیمار شود. علائم بیماری شامل قرمزی، داغ شدن در لمس، درد در محل و گاهی تب، لرز، درد عضلانی و احساس کسالت هستند.

روش‌های انتقال عوامل عفونت‌زا

در قسمت‌های قبل اشاره کردیم که این عوامل بسته به نوع،‌ می‌توانند از طریق روش‌های مختلف وارد بدن شوند و فرد را آلوده کنند. در این قسمت برخی از متداول‌ترین روش‌های انتقال آن‌ها را بررسی‌ می‌کنیم.

✅ تماس مستقیم: یک راه آسان برای ابتلا به اکثر بیماری‌های عفونی، تماس با فرد یا حیوان مبتلا به عفونت است. بیماری‌های عفونی‌‌ می‌‌توانند از طریق تماس مستقیم منتقل شوند.

✅ شخص به شخص: بیماری‌‌های عفونی معمولاً از طریق انتقال مستقیم باکتری‌‌ها، ویروس‌‌ها یا سایر‌ میکروب‌‌ها از فردی به فرد دیگر سرایت‌ می‌‌کنند. این اتفاق زمانی‌ می‌افتد که یک فرد مبتلا به این باکتری یا ویروس، فردی را که آلوده نیست لمس کند، ببوسد، یا سرفه و عطسه کند.

✅ تماس جنسی: این‌ میکروب‌ها همچنین‌‌ می‌‌توانند از طریق تبادل مایعات بدن از تماس جنسی پخش شوند. فردی که‌ میکروب را دفع‌‌ می‌‌کند ممکن است هیچ علامتی از بیماری نداشته باشد، اما ممکن است به سادگی یک ناقل باشد.

✅ حیوان به شخص: گاز گرفتن یا خراشیده شدن توسط یک حیوان آلوده، حتی یک حیوان خانگی،‌‌ می‌‌تواند شما را بیمار کند و در شرایط شدید‌‌ می‌‌تواند کشنده باشد. دست زدن به فضولات حیوانی نیز‌‌ می‌‌تواند خطرناک باشد.

✅ مادر به فرزند متولد نشده: یک زن باردار ممکن است‌ میکروب‌هایی را که باعث بیماری‌های عفونی‌‌ می‌‌شود به جنین خود منتقل کند. برخی از‌ میکروب‌ها‌‌ می‌‌توانند از جفت یا از طریق شیر مادر عبور کنند.‌ میکروب‌های واژن نیز‌‌ می‌‌توانند در هنگام تولد به نوزاد منتقل شوند.

علائم عفونت

یکی از مهم‌ترین اطلاعاتی که باید در مورد بیماری‌های عفونی به دست آوریم، علائمی است که این بیماری‌ها از خود نشان‌ می‌دهند. در این قسمت‌ می‌توانید برخی از شایع‌ترین علائم را مشاهده کنید.

• تب: تب یکی از علائم شایع عفونت است. تب بدون توجه به عامل بیماری‌زا، ممکن است رخ دهد. این علامت به دلیل واکنش بدن به پاتوژن وارد شده به بدن انسان ایجاد‌‌ می‌‌شود.
• لرز و عرق کردن: لرز و تعریق‌‌ می‌‌تواند به دلیل تب باشد. هنگامی که درجه حرارت افزایش‌‌ می‌‌یابد، فرد‌‌ می‌‌تواند احساس لرز و عرق کند.
• تغییر در سرفه: سرفه یکی از علائم شایع است و الگوی سرفه ممکن است بسته به نوع عامل بیماریزا تغییر کند.
• گلو درد: گلودرد ممکن است به دلیل عفونت‌های ویروسی مانند آنفولانزا ایجاد شود.
• سوزش یا درد در هنگام ادرار: سوزش یا درد در هنگام ادرار‌‌ می‌‌تواند به دلیل عفونت‌های جنسی ایجاد شود.

درمان عفونت

درمان یک بیماری عفونی به علت آن بستگی دارد. به عنوان مثال اکثر عفونت‌های باکتریایی با آنتی بیوتیک درمان‌‌ می‌‌شوند. این دارو‌ها باکتری‌ها را از بین‌‌ می‌‌برند یا از تولید مثل جلوگیری‌‌ می‌‌کنند. درمان‌‌هایی برای ویروس‌هایی مانند آنفولانزا، هپاتیت C و هرپس زوستر (زونا) وجود دارد، اما برای بیشتر ویروس‌‌ها، روش‌های درمانی بر کاهش علائم تمرکز دارد و نه از بین بردن بیماری. معمولا تقویت سیستم ایمنی‌ می‌تواند منجر به مبارزه خودکار بدن با ویروس‌ها شود. عفونت‌های قارچی با دارو‌هایی به نام ضد قارچ درمان‌‌ می‌‌شوند. آن‌ها‌‌ می‌‌توانند موضعی (کرم‌ها)، واژینال یا سیستمیک باشند، به این معنی که از طریق خوراکی یا از طریق خط وریدی مصرف‌‌ می‌‌شوند. به طور کلی درمان عفونت باید تحت نظر پزشک بیماری‌های عفونی انجام شود. عدم رسیدگی به آن‌ها‌ می‌تواند عواقب جبران ناپذیری به همراه داشته باشد. پزشک شما ممکن است درمان را بر اساس علائم ناشی از بیماری مانند تب، درد، کم آبی یا مشکل در تنفس توصیه کند. بنابراین به هیچ عنوان خودسرانه نسبت به مصرف دارو‌ها، به خصوص آنتی بیوتیک اقدام نکنید.

روش‌های پیشگیری از عفونت

همان طور که در قسمت‌های پیشین گفتیم، بیماری‌های عفونی به روش‌های مختلفی منتقل‌‌ می‌‌شوند. پیشگیری از این بیماری‌ها بر رعایت بهداشت و ایجاد مشکل در گسترش ارگانیسم متمرکز است. برخی از روش‌های پیشگیری عبارتند از:

🩹 شستن مکرر و کامل دست‌ها پس از تماس با فرد بیمار، حیوان یا مدفوع حیوانات

🩹 دور نگه داشتن دست از د‌هان و بینی

🩹 اجتناب از افرادی که سرفه یا عطسه‌‌ می‌‌کنند، و اگر مجبور به سرفه یا عطسه هستید، این کار را در آرنج خود انجام دهید تا از گسترش هر گونه عفونت جلوگیری شود.

🩹 به روز بودن در مورد واکسیناسیون، برای کاهش خطر ابتلا به عفونت‌های ویروسی

🩹 تمام زخم‌های باز را تمیز و پوشانده نگه دارید

🩹 جلوگیری از نیش حشرات با پوشاندن و استفاده از دافع حشرات

🩹 نوشیدن یا خوردن غذا فقط از منابع قابل اعتماد

بیماری‌های عفونی رایج

بیماری‌های عفونی در سراسر جهان بسیار رایج هستند، اما برخی از آن‌ها بیشتر از سایرین شایع هستند. برخی از متداول‌ترین بیماری‌های عفونی در اینجا بر اساس نوع، فهرست شده اند.

بیماری‌های عفونی رایج ناشی از ویروس‌ها:

• سرماخوردگی
• آنفولانزا
• کووید-۱۹
• آنفولانزای معده
• هپاتیت
• ویروس سنسیشیال تنفسی

بیماری‌های عفونی رایج ناشی از باکتری‌ها:

• گلودرد استرپتوکوکی
• سالمونلا
• بیماری سل
• سیاه سرفه
•  مقاربتی
•  دستگاه ادراری

بیماری‌های عفونی رایج ناشی از قارچ‌ها:

• کرم حلقوی (مانند پای ورزشکار)
•  قارچی ناخن
•  مخمری واژن
• برفک

بیماری‌های عفونی رایج ناشی از انگل‌ها:

• کرم‌های قلابدار
• کرم‌های پین

بهترین شیوه مقابله با عفونت‌ها

مراجعه به متخصص بیماری‌های عفونی، اولین قدم در مبارزه با هر یک از انواع این بیماری است. پزشکان متخصص در این زمینه، در مهارت‌‌های بالینی و آزمایشگاهی آموزش دید‌ه‌اند تا تشخیص‌‌های درست را انجام دهند و بهترین برنامه‌‌های درمانی را برای شما در نظر بگیرند. پزشکان بیماری‌های عفونی خون یا سایر مایعات بدن شما را آزمایش‌‌ می‌‌کنند تا به دنبال آنتی بادی‌های خاص باشند. این آزمایشات‌‌ می‌‌تواند نشان دهد که چه نوع عفونتی در بدن شما وجود دارد.

سوالات متداول

چرا باید به متخصص بیماری‌های عفونی مراجعه کنید؟

بیماران معمولا زمانی که دارای عفونتی هستند که تشخیص آن دشوار است، تب بالا دارند، به درمان پاسخ نمی‌دهند، به این متخصصان مراجعه‌ می‌کنند.

بهترین درمان برای عفونت باکتریایی چیست؟

اکثر این موارد با استفاده از آنتی بیوتیک‌ها درمان‌ می‌شوند. آنتی بیوتیک‌ها ممکن است به صورت خوراکی (قرص، کپسول یا مایع) یا تزریق، خط داخل وریدی (IV)، کرم یا قطره داده شوند.

آیا عفونت ویروسی قابل درمان است؟

خیر، از نظر کلی این نوع قابل درمان نیست، اما‌‌ می‌‌توان از طریق واکسن از آن پیشگیری و حتی آن را ریشه کن کرد.

رایج‌‌ترین روش انتقال عفونت چیست؟

انتقال از طریق تماس مستقیم، متداول‌ترین روش است.

عوارض بیماری عفونی چیست؟

عوارض جدی و تهدید کننده زندگی بیماری‌های عفونی مختلف عبارتند از: کم آبی، تب، استفراغ، اسهال، پنومونی بیماری تنفسی (ویروسی یا باکتریایی)

عفونت‌ها چگونه شروع‌‌ می‌‌شوند؟

بیماری‌‌های عفونی معمولاً از طریق انتقال مستقیم باکتری‌‌ها، ویروس‌‌ها یا سایر‌ میکروب‌‌ها از فردی به فرد دیگر سرایت‌ می‌‌کنند.

سخن آخر

عفونت یکی از عواملی است که‌ می‌تواند شیوع بیماری در بدن را تقویت کند. این عوامل همیشه پرخطر نیستند اما اگر به صورت کنترل نشده ادامه پیدا کنند‌ می‌توانند مشکلات بسیاری را برای سلامت فرد ایجاد کنند. به همین دلیل مقابله به موقع با آن‌ها ضروری به نظر‌ می‌رسد. تشخیص نوع عفونت و مبارزه با آن بسیار مهم است. بنابراین بهتر است از ابتدا با یک متخصص مشورت کنید. الو پزشک بهترین دکتر زنان در تهران را در زمینه این نوع از بیماری‌ها را به شما معرفی‌ می‌کند.

نظرات در مورد عفونت

از این که تا انتهای مقاله همراه ما بودیم بسیار سپاس‌گذاریم. حال اگر سوالی در ذهنتان باقی مانده، می‌توانید آنرا در همین قسمت مطرح کنید تا کارشناسان ما کمتر از 24 ساعت به آنها پاسخ دهند. همچنین اگر تجربه‌ای در این زمینه داشته‌اید با ما و کاربران دیگر به اشتراک بگذارید. الو پزشک با همراهی دکتر گویا بصورت 24 ساعته با مشاوره رایگان در خدمت شما عزیزان است.