نازایی چیست؟
نیاز به تولید مثل در انسان نیز مانند سایر موجودات وجود دارد. یکی از مهمترین نشانه‌های سلامت جنسی افراد، توانایی آنها در باروری است که باید به طور همزمان در زن و مرد وجود داشته باشد. قدرت باروری به انسان توانایی تولید مثل می‌دهد و به همین دلیل توجه به وضعیت سلامت جنسی بسیار مهم است. با توجه به این که نازایی یکی از مشکلات بشر در همه ادوار زندگی بوده است، روش‌های درمانی مربوط به آن روز به روز بیشتر پیشرفت می‌کند. اما نازایی به چه علت اتفاق می‌افتد و نحوه درمان آن چگونه است؟ در این مقاله همه آنچه را که در مورد این مشکل نیاز دارید، با شما در میان خواهیم گذاشت.
فهرست مطالب
نازایی چیست؟
ناباروری نتیجه یک بیماری یا وجود مشکل در دستگاه تناسلی زن یا مرد است که مانع از لقاح کودک یا توانایی حمل جنین از بارداری تا زایمان می‌شود. برخلاف باور عموم علت باروری فقط مربوط به زن نیست. موارد زیادی میتواند منجر به ناباروری شود و میتواند افراد را در هر جنس و سنی تحت تاثیر قرار دهد. هنگامی که یک زوج برای باردار شدن مشکل دارند، هر یک از زوجین به یک اندازه احتمال دارد که علت آن باشد. و بیماری است که در آن توانایی باردار شدن و به دنیا آوردن فرزند به نوعی مختل یا محدود می‌شود. به طور کلی یک سوم علل آن به دلیل مشکلات مردانه، یک سوم به دلیل مشکلات زنانه و یک سوم به دلایل ترکیبی یا ناشناخته اتفاق می‌افتد.
نازایی را می‌توان در دو دسته تقسیم‌بندی کرد. ناباروری اولیه زمانی اتفاق می‌افتد که فرد اصلاً قادر به بارداری نباشد. ناباروری ثانویه زمانی است که فردی قبلا باردار شده باشد اما دیگر قادر به بارداری نباشد. این مشکل از هر نوعی که باشد، نیازمند دریافت مراقبت‌های پزشکی و بهداشتی است تا بتوان آن را درمان کرد. به این منظور هم زن و هم مرد باید تحت آزمایش‌های مختلف قرار بگیرند تا بتوان علت اصلی را شناسایی کرد. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید مقاله «زنان، زایمان و نازایی» را مطالعه کنید.
In general, infertility is defined as not being able to get pregnant (conceive) after one year (or longer) of unprotected sex. Because fertility in women is known to decline steadily with age, some providers evaluate and treat women aged 35 years or older after 6 months of unprotected sex. From Cdc.
چه عواملی باعث نازایی می‌شود؟
به طور کلی دلایل مختلف برای عدم باروری وجود دارد. این مسئله در زنان و مردان ممکن است دلایل متفاوتی داشته باشد. به همین علت در این قسمت به معرفی هر یک از این دلایل خواهیم پرداخت.
زمانی که مشخص شود علت ناباروری از طرف زن است، که با عامل زنانه در نظر گرفته می‌شود. حداقل 10 درصد از زنان به نوعی با ناباروری سروکار دارند. احتمال آن با افزایش سن زنان افزایش می‌یابد. برخی از دلایل شایع در زنان به شرح زیر است:
مشکلات تخمک‌گذاری
مشکلات تخمک‌گذاری ممکن است ناشی از سندرم تخمدان پلی کیستیک یا PCOS باشد. این اتفاق نوعی از عدم تعادل هورمونی است که میتواند در تخمک گذاری طبیعی اختلال ایجاد کند. نارسایی اولیه تخمدان نیز میتواند باعث مشکلات تخمک‌گذاری شود. بالا بودن سطوح پرولاکتین و پرکاری تیروئید دو عاملی هستند که بر روی تخمک‌گذاری تاثیر می‌گذارند. این مشکلات قابل درمان هستند و مهم است که به موقع برای درمان آن اقدام کنید.
بالا رفتن سن
افزایش سن در زنان یکی از عوامل مهم در نازایی به شمار می‌رود. حدود یک سوم زوج‌هایی که سن بالای 30 سال دارند، مشکلات باروری دارند. در دهه 20 سالگی بدن شما برای بارداری آماده است. کارشناسان می‌گویند که میانگین باروری یک زن در اوایل دهه 20 سالگی به اوج خود می‌رسد و بدن در این مرحله بیشترین تعداد تخمک با کیفیت را تولید می‌کند. تخمک‌های زنان جوان‌تر کمتر از زنان در سنین بالاتر دارای ناهنجاری‌های ژنتیکی هستند که باعث بیماری‌هایی مانند سندرم داون می‌شوند. خطر سقط جنین نیز در این سنین کمتر است.
اِندومتریوز
با اِندومِتریوز، بافت پوشاننده رحم در جاهای دیگر مانند پشت رحم، در لوله‌های فالوپ، در شکم، در لگن یا تخمدان‌ها شروع به رشد می‌کند که باعث تحریک و ایجاد بافت اسکار می‌شود. برخی از زنان مبتلا به اندومتریوز هیچ علامتی ندارند. برخی دیگر مقاربت یا پریود دردناک، خونریزی شدید یا لکه بینی غیر معمول و درد عمومی لگن را تجربه میکنند. آندومتریوز میتواند باردار شدن را دشوار کند؛ زیرا، این بیماری باعث انسداد لوله‌های فالوپ، اختلال در لانه‌گزینی، ایجاد التهاب در لگن و شاید تاثیر بر کیفیت تخمک شود.
ناهنجاری‌های رحم
فیبروم ممکن است در کاشت تخمک بارور شده اختلال ایجاد کند. فیبروم‌ها معمولا توده‌های غیر سرطانی بافت عضلانی و کلاژن هستند که میتوانند در دیواره رحم ایجاد شوند. فیبروم‌ها بسته به تعداد و اندازه و محل آنها ممکن است با مشکلات تولید مثل همراه باشد. اکثر فیبروم‌ها، بر بارداری شما تأثیری نمی‌گذارند یا حاملگی پرخطر ایجاد نمی‌کنند، اما ممکن است خطر سقط جنین یا ناباروری را افزایش دهند.
مخاط غیرطبیعی دهانه رحم
مخاط دهانه رحم، زمانی که استروژن تولید را تحریک می‌کند، به اسپرم اجازه می‌دهد در محیط اسیدی و متخاصم واژن زنده بماند. مخاط غیر طبیعی دهانه رحم میتواند از رسیدن اسپرم به تخمک جلوگیری کند.
علاوه بر موارد گفته شده، دلایلی همچون: عدم تعادل هورمونی، وجود تومور یا کیست، اختلالات خوردن مانند بی اشتهایی یا پرخوری عصبی، مصرف الکل یا مواد مخدر، مشکلات غده تیروئید، اضافه وزن، استرس، ورزش شدید که باعث کاهش قابل توجه چربی بدن می‌شود و سیکل‌های قاعدگی بسیار کوتاه میتواند بر قدرت باروری زنان تاثیر بگذارد.
علل ناباروری در مردان
ناباروری در مردان علت‌های مختلفی دارد. برای آن که فرد قدرت باروری داشته باشد باید دو شرط تامین شود. اول این که دستگاه جنسی اسپرم سالمی بسازد که بتواند تخمک را بارور کند و دوم این که نعوظ و انزال درست انجام شود تا اسپرم به تخمک برسد. به طور کلی دلایل زیر میتواند در نازایی مردان نقش داشته باشد.
اختلالات اسپرم
مشکلات تولید اسپرم سالم شایع‌ترین علل ناباروری مردان است. اسپرم ممکن است نابالغ باشد، شکل غیرعادی داشته باشد یا قادر به حرکت نباشد. در برخی موارد ممکن است اسپرم کافی وجود نداشته باشد یا حتی ممکن است هیچ اسپرمی تولید نشود. این مسئله دلایل متفاوتی دارد:
عفونت یا شرایط التهابی.
مشکلات هورمونی یا غده هیپوفیز.
مشکلات ایمنی که در آن آنتی بادی علیه اسپرم ساخته می‌شود.
عوامل محیطی و سبک زندگی که عبارتند از مصرف تنباکو، مصرف زیاد الکل، استفاده از ماری جوانا یا استروئیدها، یا قرار گرفتن در معرض سموم.
بیماری‌های ژنتیکی مانند فیبروز کیستیک.
مشکلات ساختاری دستگاه جنسی
هر چیزی که دستگاه تناسلی را مسدود کند میتواند جریان مایع حاوی اسپرم را متوقف کند و باعث نازایی شود. این مسئله میتواند یک نقص ژنتیکی یا مادرزادی باشد. عفونت یا التهاب ناشی از یک بیماری مقاربتی نیز میتواند منی را مسدود کند.
علاوه بر این موارد، برخی از بیماری‌های کبدی یا کلیوی یا درمان اختلالات تشنج نمونه‌هایی از مشکلاتی هستند که میتوانند باعث ناباروری در مردان شوند.
علائم نازایی در زنان
ناباروری نیز درست مانند هر مشکل دیگر احتمالا با علائمی همراه خواهد بود که به شما هشدار می‌دهد تا به موقع برای درمان آن اقدام کنید. البته گاهی اوقات هیچگونه علائمی برای آن وجود ندارد. در این بخش شایع‌ترین علائمی که میتوانند نشان دهنده مشکلات باروری در زنان باشند را عنوان می‌کنیم.
درد در زمان رابطه جنسی
احساس درد در هنگام رابطه جنسی یکی از نشانه‌های مشکل در دستگاه جنسی است که ممکن است بر روی باروری فرد تاثیر بگذارد. نمونه هایی از چنین مشکلاتی عبارتند از عفونت، اندومتریوز و فیبروم که میتوانند درد در زمان رابطه جنسی را افزایش دهند.
پریودهای سنگین، طولانی یا دردناک
دوره‌های سنگین ممکن است نشان دهنده یک بیماری زمینه‌ای باشد که بر باروری تأثیر می‌گذارد. زنانی که قاعدگی‌های بسیار سنگین و دردناکی را تجربه میکنند ممکن است علائم آندومتریوز را نشان دهند که قبلا در مورد آن صحبت کردیم. کمر درد، خستگی، حالت تهوع، پریودهای نامنظم و لکه بینی، مشکلات روده یا درد با حرکات روده و خون قاعدگی تیره یا کم رنگ از دیگر علائم اندومتریوز هستند.
سیکل قاعدگی نامنظم
طول چرخه قاعدگی بین افراد و در طول زمان متفاوت است. داشتن یک چرخه نامنظم، از جمله پریود نشدن، میتواند به ناباروری کمک کند. این مسئله به این معنی است که ممکن است تخمک‌گذاری به صورت منظم انجام نشده باشد. تخمک‌گذاری نامنظم میتواند به دلیل بسیاری از مسائل از جمله سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)، چاقی، کمبود وزن و مشکلات تیروئید باشد.
تغییرات هورمونی
علائم تغییرات هورمونی در برخی از اوقات قابل رویت نیست. افزایش وزن غیر قابل توضیح، آکنه شدید، پاها و دست‌های سرد، کاهش میل جنسی، ترشحات نوک سینه، موهای صورت در خانم ها و نازک شدن موهای سر میتواند نشان دهنده تغییرات هورمونی در زنان باشد.
چاقی
چاقی ممکن است بر سلامت باروری تأثیر منفی بگذارد. زنان چاق احتمال کمتری برای باردار شدن دارند و در معرض خطر بیشتری برای مشکلات در دوران بارداری نسبت به زنان بدون مشکل وزن هستند.
علائم ناباروری در مردان
در مردان نیز مشکلات ناباروری میتوانند به اشکال مختلف بروز پیدا کنند. برخی از علائمی که ممکن است مردان تجربه کنند، شامل موارد زیر است:
🔹 مشکلات رسیدن و حفظ نعوظ
🔹 مشکل در انزال یا عدم انزال
🔹 از دست دادن میل جنسی یا برانگیختگی
🔹 درد یا ناراحتی در بیضه یا ناحیه اطراف بیضه
🔹 رشد بافت سینه در مردان
🔹 علائم عدم تعادل هورمونی، مانند ریزش موهای صورت یا بدن
🔹 از دست دادن یا کاهش غیرمعمول حس بویایی
🔹 توده ها در بیضهها یا بیضههای کوچک و سخت غیرمعمول
عوامل محیطی موثر بر نازایی
به غیر از عوامل ژنتیکی و فیزیولوژیکی علل محیطی دیگری وجود دارند که میتوانند بر باروری زنان و مردان تاثیر بگذارند. برخی از این عوامل به شرح زیر هستند.
چاقی با کاهش تعداد و کیفیت اسپرم در مردان مرتبط است.
در میان زنان چاق که مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) هستند، کاهش 5 درصد از وزن بدن، احتمال تخمک گذاری و بارداری را تا حد زیادی بهبود می‌بخشد.
کمبود وزن با اختلال عملکرد تخمدان و ناباروری در زنان مرتبط است.
کار فیزیکی شدید و مصرف چندین دارو بر کاهش تعداد اسپرم در مردان اثرگذار است.
ورزش بیش از حد بر تخمک‌گذاری و باروری زنان تأثیر می‌گذارد.
تحقیقات نشان می‌دهد که استفاده از داروهای بدنساز یا آندروژنها میتواند بر تشکیل اسپرم تاثیر بگذارد.
مصرف مواد، از جمله سیگار کشیدن، استفاده از سایر محصولات تنباکو، مصرف ماری جوانا، مشروبات الکلی سنگین و استفاده از مواد مخدر غیرقانونی مانند هروئین و کوکائین باعث کاهش باروری در مردان و زنان می‌شود.
فشار خون بالا باعث تغییر شکل اسپرم و در نتیجه کاهش باروری می‌شود.
قرار گرفتن در معرض برخی از آلاینده‌های آلی پایدار بر باروری تأثیر می‌گذارد.
پرتودرمانی و شیمی درمانی میتواند باعث ناباروری در زنان و مردان شود.
درمان نازایی
اگر به هر دلیلی موفق به بارداری نیستید، مهم است که هر چه زودتر درمان خود را شروع کنید. مشکلات ناباروری کاملا طبیعی هستند و از هر 7 زوج حداقل یکی را درگیر میکنند. بسیاری از افراد با دریافت راهنمایی از طریق بهترین دکتر نازایی در تهران، میتوانند باردار شوند. بنابراین مسئله کلیدی در این موقع، رسیدگی به مشکل و مراجعه به پزشک است. و می‌توان به روش‌های مختلفی با دارو، جراحی، لقاح مصنوعی یا فناوری کمک باروری درمان کرد. در بسیاری از موارد، برخی از این روش‌ها با هم ترکیب می‌شوند.
درمان ناباروری در مردان
روش‌های درمان ناباروری در زنان و مردان متفاوت هستند. درمان در مردان با استفاده از روش‌های مختلفی انجام می‌شود.
💉 رفتار درمانی یا استفاده از داروها: پزشکان در برخی موارد میتوانند با استفاده از رفتار درمانی به درمان ناتوانی جنسی یا انزال زودرس کمک کنند.
💉 داروهای باروری مردانه: چیزی مانند قرص‌های تستوسترون، کلومیفن و لتروزول همگی میتوانند به کیفیت اسپرم کمک کنند.
💉 جراحی: گاهی اوقات بلوک در بیضه مرد میتواند باعث کمبود اسپرم در مایع منی شود. در بیشتر موارد، جراحی میتواند این مشکل را برطرف کند.
درمان ناباروری در زنان
گزینههای درمانی برای ناباروری زنان به علت آن بستگی دارد، اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
عمل جراحي
القای تخمک‌گذاری (با استفاده از درمان هورمونی)
فناوری‌های کمک باروری (ART) از جمله لقاح آزمایشگاهی (IVF).
گاهی اوقات ناباروری میتواند تنها به دلیل یک عامل در سبک زندگی اتفاق بیفتد. اگر یک زوج برای باردار شدن مشکل دارند، چند چیز وجود دارد که باید آنها را تغییر دهند. این شامل:
رژیم غذایی: خوردن غذاهای کامل و حذف شکر و غذاهای فرآوری شده واقعا به تعادل هورمون‌ها و افزایش کیفیت اسپرم کمک می‌کند. همچنین توصیه می‌شود مصرف هفتگی الکل خود را کاهش دهید یا آن را به طور کامل قطع کنید.
ورزش: مانند یک رژیم غذایی سالم، ورزش به تعادل هورمونی و کیفیت اسپرم کمک می‌کند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
یکی از مهمترین مسائلی که زوج‌ها در زمان عدم بارداری باید به آن توجه کنند، مراجعه به موقع به پزشک است. اما چه زمانی بهتر است به پزشک مراجعه کنیم؟ یک قاعده کلی در این باره می‌گوید، اگر زیر 35 سال دارید و به مدت یک سال بدون موفقیت در تلاش برای بارداری بوده‌اید، به پزشک خود مراجعه کنید. زنان 35 ساله و بالاتر باید پس از 6 ماه تلاش به پزشک مراجعه کنند. آزمایش‌های خون، ادرار و تصویربرداری را می‌توان برای کشف علت مشکل باردار شدن انجام داد. برای بررسی تعداد اسپرم مرد و سلامت کلی اسپرم می‌توان آنالیز اسپرم انجام داد.
در زمان مراجعه به پزشک برای درمان نازایی، نکات زیر را مد نظر قرار دهید.
☑️ تمام داروهایی که مصرف می‌کنید، از جمله ویتامین‌ها، مواد معدنی، مکمل‌ها و هر دارویی که بدون نسخه خریداری می‌شود به پزشک اطلاع دهید.
☑️ هر چند وقت یک بار رابطه جنسی محافظت نشده دارید، چه مدت تلاش کرده‌اید و تاریخ آخرین باری که برای باردار شدن تلاش کرده‌اید را با پزشک در میان بگذارید.
☑️ تغییرات بدن یا علائم دیگری که متوجه شده‌اید.
☑️ تاریخ انجام هر گونه جراحی یا درمان در گذشته، به ویژه آنهایی که دستگاه تناسلی را درگیر می‌کند.
☑️ هر گونه پرتو درمانی یا شیمی درمانی که داشته‌اید.
☑️ میزان مصرف سیگار، الکل و هر گونه مصرف غیرقانونی مواد مخدر
☑️ هر گونه سابقه بیماری‌های مقاربتی (STD)
☑️ هر گونه اختلال ژنتیکی یا بیماری مزمن، مانند دیابت یا بیماری تیروئید، در شما یا خانواده
تشخیص زودهنگام مشکل ناباروری ممکن است شانس شما را برای باردار شدن افزایش دهد. برای مشاهده بهترین دکتر زنان و زایمان در تهران کلیک کنید.
مراقبت‌های پیش از بارداری
زمانی که در تلاش برای بارداری هستید، باید مراقبت‌هایی را انجام دهید تا بتوانید به بهترین شکل پروسه بارداری را پشت سر بگذارید. این مراقبتها تنها به زنان محدود نمی‌شود و مردان نیز باید نکاتی را پیش از مقاربت رعایت کنند.
مراقبت‌های پیش از بارداری در مردان
چند ماه قبل از اینکه بخواهید باردار شوید، می‌توانید با اجتناب از حمام‌های بسیار داغ یا اسپا، قرار ندادن لپ‌تاپ روی پاهایتان و پوشیدن لباس‌های زیر گشاد، به خنک نگه داشتن بیضهها کمک کنید. اگر قصد دارید بچه‌دار شوید، تست‌هایی را در مورد عفونت مقاربتی (STIs) انجام دهید، وجود این نوع مقاربت‌ها در برخی مواقع میتواند منجر به ناباروری شود.
مراقبت‌های پیش از بارداری در زنان
انجام برخی از مراقبتها در زنان میتواند از نازایی جلوگیری کند. برخی از این نکات در زیر آورده شده است.
مکمل اسید فولیک مصرف کنید. شما باید یک مکمل ۴۰۰ میکروگرمی اسید فولیک را هر روز قبل از بارداری و هر روز بعد از آن تا هفته ۱۲ بارداری مصرف کنید.
سیگار و الکل را ترک کنید. مصرف این نوع مواد میتواند قابلیت باروری را در زنان کاهش دهد.
وزن مناسب را حفظ کنید. اگر اضافه وزن دارید، ممکن است برای باردار شدن مشکل داشته باشید.
داشتن یک رژیم غذایی سالم و انجام ورزش‌های متوسط پیش از اقدام برای بارداری توصیه می‌شود.
عوارض نازایی
اگر لقاح و به دنبال آن بارداری اتفاق نیفتد، میتواند منجر به استرس و احتمالاً افسردگی در افراد شود. ناباروری اثرات اجتماعی منفی قابل توجهی بر زندگی زوج‌های نابارور و به‌ویژه زنان دارد که اغلب خشونت، طلاق، انگ اجتماعی، استرس عاطفی، افسردگی، اضطراب و عزت نفس پایین را تجربه میکنند. برخی از عوارض فیزیکی نیز ممکن است بر اثر برخی از درمان‌های ناباروری اتفاق بیفتد. به عنوان مثال، یک زن میتواند سندرم تحریک بیش از حد تخمدان را از طریق مصرف داروهایی برای تحریک تخمدان‌ها دریافت کند. یکی دیگر از عوارض میتواند حاملگی خارج از رحم باشد. حاملگی چند قلو نیز ممکن است در نتیجه استفاده از درمان‌های باروری اتفاق بیفتد. اگر جنین‌های زیادی وجود داشته باشد، حمل همه آنها تا پایان ممکن است باعث مشکلات سلامتی منبع مطمئن در طول بارداری شود.
سوالات متداول
کلام آخر
نازایی یکی از مشکلات شایعی است که در بین زنان و مردان وجود دارد. این اتفاق ممکن است به دلایل مختلف رخ دهد. مسئله بسیار مهم در مواجه با این موضوع، مراجعه به موقع به پزشک و شروع درمان‌هاست. بسیاری از افراد پس از دریافت درمان‌ها، میتوانند به راحتی صاحب فرزند شود. این موضوع مستلزم شناخت بهترین پزشکان در زمینه نازایی است. مجموعه حرفه‌ای الو پزشک، بهترین متخصصان ناباروری در تهران و ایران را به شما معرفی می‌کند. شما می‌توانید از مشاوره رایگان در زمینه انتخاب برترین پزشکان استفاده کنید.
نظرات درباره نازایی
از این که تا انتهای مقاله همراه ما بودیم بسیار سپاس‌گذاریم. حال اگر سوالی در ذهنتان باقی مانده، می‌توانید آنرا در همین قسمت مطرح کنید تا کارشناسان ما کمتر از 24 ساعت به آنها پاسخ دهند. همچنین اگر تجربه انجام این جراحی را داشته‌اید با ما و کاربران دیگر به اشتراک بگذارید. الو پزشک بصورت 24 ساعته با مشاوره رایگان در خدمت شما عزیزان است.