فتق یکی از بیماری‌های شایع دستگاه گوارش و عضلات بدن است که در اثر ضعف بافتی یا افزایش فشار داخلی شکم به وجود می‌آید. این عارضه می‌تواند در نواحی مختلفی از بدن مانند کشاله ران، ناف یا دیافراگم ظاهر شود و اگر به موقع درمان نشود، عوارض دردناک و خطرناکی به دنبال دارد. بسیاری از بیماران پس از تشخیص فتق با این سؤال مواجه می‌شوند که برای درمان فتق باید پیش چه دکتری بروند. در ادامه با جزئیات کامل بررسی می‌کنیم که چه پزشکانی در درمان انواع فتق نقش دارند، چگونه می‌توان بهترین جراح را انتخاب کرد و چه عواملی بر موفقیت عمل جراحی تأثیر می‌گذارد.
برای درمان فتق به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
اگر با برآمدگی یا درد در ناحیه شکم یا کشاله ران مواجه شده‌اید، اولین و بهترین گزینه برای مراجعه، جراح عمومی (General Surgeon) است. جراح عمومی پزشک متخصصی است که در زمینه تشخیص، درمان و جراحی انواع فتق‌ها مهارت دارد. این پزشک می‌تواند با بررسی محل، اندازه و نوع فتق، مناسب‌ترین روش درمانی را برای شما انتخاب کند.
فتق‌های رایج مانند فتق شکم، فتق ناف و فتق کشاله ران (اینگوینال) معمولاً توسط جراح عمومی درمان می‌شوند. در بسیاری از موارد، همین تخصص برای درمان کامل و قطعی کافی است.
اما در بعضی شرایط خاص، ممکن است نوع فتق پیچیده‌تر باشد و نیاز به متخصصان دیگر وجود داشته باشد:
- اگر فتق در نواحی بالای شکم یا دیافراگم باشد (مثل فتق هیاتال که روی معده و مری اثر می‌گذارد)، بهتر است به جراح دستگاه گوارش (Gastrointestinal Surgeon) مراجعه کنید. این پزشکان در جراحی نواحی داخلی شکم و ارگان‌های گوارشی تجربه بالاتری دارند.
- اگر فتق بزرگ باشد یا قبلاً یک‌بار جراحی شده و دوباره عود کرده باشد، جراحی دقیق‌تر و ترمیمی نیاز است. در این حالت، فوق‌تخصص لاپاراسکوپی پیشرفته یا جراح ترمیمی و پلاستیک می‌تواند گزینه مناسب‌تری باشد. این متخصصان از تکنیک‌های مدرن برای بازسازی عضله‌ها و کاهش احتمال بازگشت فتق استفاده می‌کنند.
- در نوزادان و کودکان، ساختار بدن ظریف‌تر است و جراحی نیاز به دقت ویژه دارد. بنابراین درمان فتق در این گروه سنی باید توسط جراح کودکان (Pediatric Surgeon) انجام شود.
در نتیجه، اگر بخواهیم خلاصه بگوییم:
- فتق ساده شکم، ناف یا کشاله ران → جراح عمومی
- فتق دیافراگمی یا معده → جراح دستگاه گوارش یا لاپاراسکوپی
- فتق عود کرده یا پیچیده → جراح ترمیمی یا فوق‌تخصص لاپاراسکوپی
- فتق در کودکان → جراح کودکان
نوع فتق، سن بیمار، وضعیت جسمانی و سابقه جراحی‌های قبلی تعیین می‌کند کدام متخصص مناسب‌ترین انتخاب است. بهترین کار این است که ابتدا به جراح عمومی مراجعه کنید تا پس از معاینه، در صورت نیاز شما را به متخصص مربوطه ارجاع دهد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
فتق در مراحل اولیه ممکن است بدون درد یا علامت خاصی باشد، اما در صورت پیشرفت می‌تواند خطرناک شود. اگر در ناحیه‌ای از بدن برآمدگی غیرعادی مشاهده کردید که هنگام سرفه یا ایستادن برجسته‌تر می‌شود، باید هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید. علائمی مانند درد ناگهانی، تهوع، استفراغ، تب یا تغییر رنگ پوست در محل فتق نشانه‌هایی از گیر افتادن فتق هستند. در این حالت، بخشی از بافت داخلی بدن در داخل حفره گیر کرده و جریان خون آن قطع می‌شود. این وضعیت یک اورژانس جراحی است و تأخیر در درمان می‌تواند منجر به نکروز (مرگ بافت) و عفونت شدید شود. حتی اگر علائم خفیف باشد، مراجعه به جراح برای بررسی وضعیت ضروری است، زیرا تشخیص زودهنگام می‌تواند از نیاز به جراحی فوری جلوگیری کند.
چگونه بهترین جراح فتق را انتخاب کنیم؟
انتخاب جراح مناسب مهم‌ترین گام در درمان موفقیت‌آمیز فتق است. جراحی فتق عملی تخصصی است که نیاز به دقت بالا، تجربه کافی و مهارت در استفاده از تکنیک‌های مدرن دارد. برای انتخاب جراح مناسب، به چند نکته کلیدی توجه کنید:
- سابقه و تجربه جراح: بررسی کنید پزشک چند سال سابقه در انجام عمل‌های فتق دارد و چه میزان از بیمارانش با موفقیت بهبود یافته‌اند.
- تکنیک‌های مورد استفاده: امروزه جراحی‌های فتق با روش‌های مختلفی مانند جراحی باز، لاپاراسکوپی یا رباتیک انجام می‌شود. پزشک باتجربه با توجه به شرایط شما مناسب‌ترین روش را پیشنهاد می‌دهد.
- امکانات بیمارستان یا کلینیک: وجود تجهیزات تصویربرداری دقیق، اتاق عمل مدرن و خدمات مراقبتی پس از عمل اهمیت زیادی دارد.
- نظرات بیماران قبلی: خواندن بازخورد بیماران در وب‌سایت‌ها یا صفحات معتبر می‌تواند دید خوبی نسبت به نحوه برخورد پزشک، مهارت و نتیجه درمان به شما بدهد.
- برخورد پزشک در جلسه مشاوره: جراحی زمانی موفقیت‌آمیز است که بیمار احساس اعتماد و آرامش داشته باشد. پزشک باید صبور، دقیق و شفاف در توضیح روند درمان باشد.
روش‌های جراحی فتق
درمان قطعی فتق معمولاً از طریق جراحی انجام می‌شود. نوع جراحی بسته به محل فتق، اندازه آن و شرایط کلی بدن بیمار متفاوت است. سه روش اصلی برای جراحی فتق وجود دارد:
۱. جراحی باز (Open Surgery): در این روش پزشک برشی روی ناحیه فتق ایجاد می‌کند، بافت بیرون‌زده را به جای خود برمی‌گرداند و دیواره عضله را با بخیه یا توری مخصوص تقویت می‌کند. این روش برای فتق‌های بزرگ یا عودکرده مناسب است.
۲. جراحی لاپاراسکوپی (Laparoscopic Surgery): در این روش چند برش کوچک روی شکم ایجاد می‌شود و پزشک با استفاده از دوربین و ابزار ظریف، فتق را از داخل ترمیم می‌کند. این نوع جراحی درد و زمان نقاهت کمتری دارد و جای زخم کوچکی باقی می‌گذارد.
۳. جراحی رباتیک (Robotic Surgery): این روش مشابه لاپاراسکوپی است اما با دقت بیشتر و کمک بازوهای رباتیک انجام می‌شود. در برخی کشورها و مراکز پیشرفته از این تکنیک برای فتق‌های پیچیده استفاده می‌شود. انتخاب روش جراحی به نظر جراح، وضعیت فتق، سلامت عمومی بیمار و امکانات مرکز درمانی بستگی دارد.
مراقبت‌های بعد از جراحی فتق
دوره نقاهت پس از جراحی فتق معمولاً بین یک تا سه هفته است، اما این زمان بسته به نوع عمل و شرایط جسمی بیمار متفاوت خواهد بود. پس از عمل، پزشک توصیه‌هایی برای بهبودی سریع‌تر ارائه می‌دهد که رعایت دقیق آن‌ها ضروری است. این توصیه‌ها شامل استراحت کافی، پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین، مصرف داروهای تجویز شده، رژیم غذایی سبک و مراجعه منظم برای بررسی زخم است. بیماران باید از یبوست جلوگیری کنند، زیرا فشار زیاد هنگام اجابت مزاج می‌تواند باعث باز شدن بخیه‌ها شود. در صورت بروز درد غیرطبیعی، تب یا ترشح از محل بخیه، باید سریعاً با پزشک تماس گرفت. مراقبت صحیح بعد از جراحی نقش مهمی در جلوگیری از عود مجدد فتق دارد.
آشنایی با فتق و علائم آن
فتق در واقع بیرون‌زدگی غیرطبیعی بخشی از اندام داخلی، مانند روده یا چربی شکمی، از میان دیواره عضلانی ضعیف است. این اتفاق معمولاً در قسمت‌هایی از بدن رخ می‌دهد که عضلات تحت فشار یا کشش زیادی قرار گرفته‌اند. شایع‌ترین انواع فتق شامل فتق اینگوینال (کشاله ران)، فتق فمورال، فتق نافی، فتق هیاتال (مربوط به دیافراگم) و فتق برشی (در محل زخم جراحی‌های قبلی) هستند. علائم فتق بسته به محل بروز متفاوت است اما معمولاً شامل تورم یا برآمدگی قابل مشاهده، احساس درد یا سوزش در محل، و افزایش ناراحتی هنگام بلند کردن اجسام سنگین، سرفه یا عطسه می‌شود. در برخی موارد، فتق ممکن است بدون درد باشد و تنها با معاینه پزشک تشخیص داده شود. با گذشت زمان، اگر فتق درمان نشود، ممکن است بافت بیرون‌زده دچار فشار و اختلال در خون‌رسانی شود که در این حالت خطرناک بوده و نیاز به جراحی فوری دارد.
نتیجه‌گیری
فتق از جمله بیماری‌هایی است که در مراحل اولیه ساده و قابل درمان است، اما در صورت بی‌توجهی می‌تواند به یک مشکل جدی تبدیل شود. مراجعه به جراح باتجربه، تشخیص صحیح نوع فتق و انتخاب روش جراحی مناسب کلید اصلی درمان موفقیت‌آمیز است. به طور کلی، بهترین پزشک برای درمان فتق، جراح عمومی است و در موارد خاص می‌توان از تخصص‌های مرتبط دیگر نیز بهره برد. رعایت توصیه‌های پزشک، پیگیری منظم پس از عمل و تغییر سبک زندگی می‌تواند از بازگشت دوباره فتق جلوگیری کند. درمان به‌موقع نه تنها از عوارض خطرناک پیشگیری می‌کند بلکه کیفیت زندگی بیمار را نیز بهبود می‌بخشد.
