ویتامین C یک ویتامین محلول در آب است که بدن انسان قادر به تولید آن نیست و باید از طریق رژیم غذایی تأمین شود. کمبود این ویتامین می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های عفونی و اسکوروی (بیماری ناشی از کمبود ویتامین C) را افزایش دهد، که با علائمی مانند خونریزی و هیپرکراتوز همراه است. با این حال، مصرف مکمل‌های ویتامین C باید با تجویز مناسب، دوز صحیح و توجه به شرایط خاص افراد انجام شود. در این مقاله، به بررسی فواید، نحوه مصرف، عوارض جانبی و افرادی که باید از مصرف مکمل‌های ویتامین C اجتناب کنند یا با احتیاط مصرف کنند، می‌پردازیم.
فواید و نقش ویتامین C
ویتامین C به عنوان یک آنتی‌اکسیدان قوی، در بیوسنتز کلاژن، متابولیسم کارنیتین، متابولیسم کاتکولامین و جذب آهن از غذا نقش کلیدی دارد. این ویتامین برای حفظ سلامت پوست، غشاهای مخاطی، عروق خونی و استخوان‌ها ضروری است، زیرا به تشکیل ساختار سه‌گانه هلیکس کلاژن کمک می‌کند. کمبود ویتامین C می‌تواند منجر به اسکوروی شود که با علائمی مانند خونریزی، هیپرکراتوز و ناهنجاری‌های خونی مشخص می‌شود.
افرادی که در معرض خطر کمبود ویتامین C هستند، شامل موارد زیر می‌شوند:
- افراد مسن
- افراد مبتلا به اعتیاد به الکل، سیگار، بی‌اشتهایی یا سرطان
- افرادی که به آلرژی‌های غذایی حساسیت دارند
- افرادی که تغذیه وریدی دریافت می‌کنند بدون مکمل کافی
- افرادی با رژیم‌های محدود به دلیل بیماری‌هایی مانند بیماری التهابی روده، رفلاکس معده یا بیماری ویپل
- افرادی که داروهایی مانند آسپرین، ایندومتاسین، داروهای ضدبارداری، تتراسایکلین یا کورتیکواستروئیدها مصرف می‌کنند
- بیماران مبتلا به نارسایی کلیه (زیرا ویتامین C در طی دیالیز از بدن دفع می‌شود)
- افرادی که تحت درمان با اینترلوکین-۲ برای سرطان متاستاتیک کلیه هستند
- گیرندگان پیوند کبد
نیاز روزانه به ویتامین C در شرایطی مانند التهاب لثه، آسم، گلوکوم، اختلالات کلاژن، گرما‌زدگی، آرتریت، عفونت‌ها، بیماری‌های مزمن، بیماری‌های عروقی، سوختگی‌ها و تأخیر در بهبود زخم افزایش می‌یابد.
نحوه مصرف مکمل‌های ویتامین C
ویتامین C معمولاً به صورت خوراکی، عضلانی، وریدی یا زیرجلدی (در صورت سوءجذب) مصرف می‌شود. برای تزریق وریدی، باید دارو با محلول نمکی یا گلوکز رقیق شود تا عوارض جانبی به حداقل برسد.
دوز متوسط مکمل ویتامین C برای بزرگسالان ۷۰ تا ۱۵۰ میلی‌گرم در روز است. در موارد اسکوروی، این دوز ممکن است به ۳۰۰ میلی‌گرم تا ۱ گرم در روز افزایش یابد.
عوارض جانبی مکمل‌های ویتامین C
مصرف مکمل‌های ویتامین C ممکن است عوارضی مانند سردرد، گرگرفتگی، تهوع یا استفراغ و سرگیجه ایجاد کند. گزارش‌هایی از میگرن با دوزهای روزانه ۶ گرم نیز وجود دارد. مصرف مقادیر زیاد ویتامین C می‌تواند خطر سنگ کلیه، افزایش اسید اوریک و سطح اگزالات را افزایش دهد، زیرا اسید اسکوربیک ادرار را اسیدی می‌کند.
چه کسانی نباید ویتامین C مصرف کنند؟
مصرف مکمل‌های ویتامین C در برخی شرایط پزشکی منع شده یا باید با احتیاط انجام شود:
- اختلالات خونی: افراد مبتلا به تالاسمی، کمبود G6PD، کم‌خونی داسی‌شکل یا هموکروماتوز نباید مکمل‌های ویتامین C مصرف کنند.
- قبل یا بعد از آنژیوپلاستی: از مصرف مکمل‌های ویتامین C بلافاصله قبل یا بعد از این روش درمانی خودداری کنید.
- دیابت: بیماران دیابتی باید با احتیاط ویتامین C مصرف کنند، زیرا ممکن است سطح گلوکز خون را افزایش دهد.
- بیماری‌های کلیوی مرتبط با اگزالات یا سنگ کلیه: اسید اسکوربیک می‌تواند خطر رسوب سنگ‌های سیستئین، اورات و اگزالات را افزایش دهد.
تداخلات دارویی با ویتامین C
ویتامین C می‌تواند با برخی داروها تداخل داشته باشد و نباید در کنار داروهای زیر مصرف شود:
- آسپرین و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs): این داروها سطح ویتامین C را کاهش می‌دهند، زیرا دفع آن از طریق ادرار را افزایش می‌دهند. همچنین، دوزهای بالای ویتامین C ممکن است باعث ماندگاری طولانی‌تر این داروها در بدن شود. برخی مطالعات اولیه نشان می‌دهند که ویتامین C ممکن است به کاهش تحریک معده ناشی از آسپرین و NSAIDs کمک کند. اگر به طور منظم این داروها را مصرف می‌کنید، پیش از مصرف بیش از مقدار توصیه‌شده روزانه ویتامین C با پزشک مشورت کنید.
- استامینوفن: دوزهای بالای ویتامین C می‌تواند دفع استامینوفن از ادرار را کاهش داده و سطح آن را در خون افزایش دهد.
- آنتی‌اسیدهای حاوی آلومینیوم: ویتامین C می‌تواند جذب آلومینیوم را افزایش داده و عوارض جانبی این داروها را تشدید کند.
- داروهای آرام‌بخش: داروهایی مانند فنوباربیتال، پنتوباربیتال و سکوباربیتال می‌توانند اثربخشی ویتامین C را کاهش دهند.
- داروهای شیمی‌درمانی: به عنوان یک آنتی‌اکسیدان، ویتامین C ممکن است با برخی داروهای شیمی‌درمانی تداخل داشته باشد، اگرچه برخی محققان معتقدند ممکن است اثربخشی شیمی‌درمانی را افزایش دهد.
- داروهای نیترات برای بیماری‌های قلبی: ترکیب ویتامین C با نیتروگلیسیرین، ایزوسوربید دینیترات یا ایزوسوربید مونونیترات ممکن است تحمل بدن به این داروها را کاهش دهد.
- داروهای ضدبارداری خوراکی و درمان جایگزینی هورمونی: ویتامین C می‌تواند سطح استروژن را افزایش دهد، به‌ویژه اگر کمبود ویتامین C وجود داشته باشد. استروژن‌های خوراکی نیز ممکن است اثر ویتامین C را کاهش دهند.
- مهارکننده‌های پروتئاز: ویتامین C ممکن است سطح ایندیناویر (داروی درمان HIV/AIDS) را کاهش دهد.
- تتراسایکلین: مصرف ویتامین C با این آنتی‌بیوتیک ممکن است سطح دارو را افزایش دهد و اثر ویتامین C را کاهش دهد.
- وارفارین (کومادین): گزارش‌هایی از تداخل ویتامین C با اثربخشی این داروی رقیق‌کننده خون وجود دارد.
توصیه‌های پایانی
ویتامین C یک جزء رایج در مولتی‌ویتامین‌ها و مکمل‌های غذایی است. بهترین راه برای تأمین این ویتامین، رژیم غذایی سالم حاوی میوه‌ها و سبزیجات تازه مانند مرکبات، توت‌ها، گواوا، گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی و سبزیجات برگ‌دار است. مصرف بیش از حد یا سوءاستفاده از مکمل‌های ویتامین C می‌تواند عوارض خطرناکی به‌ویژه برای افرادی که به دلیل تداخلات دارویی یا شرایط پزشکی خاص نباید آن را مصرف کنند، ایجاد کند. برای اطلاعات بیشتر درباره مواد مغذی مانند ویتامین B12 یا ویتامین E، منابع معتبر را بررسی کنید. پیش از مصرف مکمل‌ها، به‌ویژه اگر شرایط پزشکی خاصی دارید، حتماً با پزشک مشورت کنید.
