دلایل پرخاشگری کودک
یکی از مشکلات بسیار ناخوشایند و البته مهمی که ممکن است در روند رشد کودک به وجود آید، پرخاشگری است. این مسئله باعث رنجش خانواده و عدم برقراری ارتباط دیگر افراد با کودک می‌شود و این مسئله رفته رفته میتواند منجر به انزوای کودک و مشکلات روحی بیشتر شود. با توجه به این موضوع ضرورت مقابله با پرخاشگری در کودکان به خوبی مشخص می‌شود. در بسیاری از موارد جستجوی علت رفتار بسیار مهم است. در صورت عدم شناخت دلیل رفتار‌های پرخاشگرانه در کودک، نمیتوان برای درمان آن اقدام کرد. از این رو در ادامه این عنوان در مورد علت و راهکار‌های مقابله با این رفتار در کودکان صحبت می‌کنیم.
پرخاشگری در کودک
عصبانیت، فروپاشی، رفتار‌های لحظ‌های و … همه بخشی از شخصیت انسان را تشکیل میدهند که نمیتوان آن را انکار کرد. مهارتهای کنترل احساسات ممکن است به ما در این فرآیند کمک کند. با این وجود کودکان برای خود کنترلی به زمان بیشتر و آموزش‌های مهمتری احتیاج دارند. تجربه این احساسات بخشی از روند تکامل و رشد کودک به حساب می‌آید. اما چگونه می‌توان متوجه شد که رفتار پرخاشگرانه یا خشونت‌آمیز فرزندتان فقط بخشی از منحنی یادگیری او نیست؟ برای این مسئله ما باید الگو‌های رفتاری کودکان را بشناسیم و بتوانیم علت رفتار پرخاشگرانه را در آن‌ها شناسایی کنیم.
پرخاشگری کودک چه زمانی نگران کننده است؟
روانشناسان معتقدند که کودک در مراحلی از رشد خود رفتار‌های تهاجمی را تجربه می‌کنند. در این مرحله، بچه‌ها ت‌هاجمات فیزیکی را مرتکب میشوند، فقط به این دلیل که هنوز مهارتهای زبانی برای بیان خود ندارند. به عنوان مثال، هل دادن یک همسال در زمین بازی در این دوران میتواند معمولی در نظر گرفته شود. اما ادامه این رفتار چه زمانی میتواند نگران کننده باشد؟
به گفته روانشناسان، تا زمانی که کودک به اندازه کافی بزرگ شود که مهارتهای کلامی برای برقراری ارتباط با احساسات خود را داشته باشد (در حدود سن 7 سالگی) پرخاشگری باید کاهش یابد. اگر در این سنین رفتار‌ها کمتر نشد باید نگران بود و برای درمان اقدام کرد. برخی از علائم وجود دارد که موجب تشدید نگرانی در مورد پرخاشگری کودک می‌شود. برخی از این علائم عبارتند از:
- از نظر تحصیلی مشکل دارد.
- داشتن مشکل در ارتباط با همسالان
- اغلب باعث ایجاد اختلال در خانه می‌شود.
مجموعه این علائم هشدار‌هایی را در رابطه با سلامت روان کودک به خانواده می‌دهد. در این مواقع دلایل پرخاشگر ممکن است ADHD، اضطراب، ناتوانی‌‌های یادگیری تشخیص داده نشده و اوتیسم باشد که همگی میتوانند مشکلاتی را با رفتار پرخاشگرانه ایجاد کنند. در این زمان مراجعه به بهترین روانشناس در تهران میتواند در تشخیص مشکل کمک کننده باشد.
علل پرخاشگری در کودکان
پرخاشگری در کودکان میتواند نشانه بسیاری از مشکلات زمینه ای مختلف باشد. شما می‌توانید علل پرخاشگری را به چند گروه تقسیم کنید.
- عوامل قبل از تولد: برخی از شرایط در دوران بارداری، میتواند منجر به پرخاشگری کودک در سال‌های ابتدایی شود. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که مصرف سیگار و الکل در این دوران میتواند این مشکل را تشدید کند. علاوه بر این تجربه خشونت در بارداری بر جنین تاثیر منفی خواهد گذاشت.
- دلایل خانوادگی: نحوه برخورد با کودک در خانه، به ویژه توسط والدین و رفتاری که کودک در اعضای خانواده خود می‌بیند، میتواند به طور قابل توجهی بر خلق و خوی آن‌ها تأثیر بگذارد. به همین علت است که نحوه برخورد با کودک در سلامت روان او بسیار مهم است.
- قرار گرفتن در معرض خشونت: کودکانی که در معرض خشونت قرار می‌گیرند و یا شاهد رفتار‌های خشونت آمیز هستند بیشتر در معرض رفتار‌های تهاجمی و پرخاشگرانه هستند.
- اختلالات خلقی: برخی از اختلالات مانند اختلال دو قطبی میتواند منجر به پرخاشگر در کودک شود. کودکانی که دوقطبی هستند، در مراحل شیدایی خود، اغلب پرخاشگر میشوند. آن‌ها کنترل خود را از دست میدهند، تکانشی میشوند.
- روان پریشی: برخی از بیماریهای روان پریشی نیز ممکن است با پرخاشگری ظاهر شوند. برای مثال، کودکان مبتلا به اسکیزوفرنی اغلب به محرک‌‌های درونی پاسخ میدهند که میتوانند آزاردهنده شوند.
- مشکلات شناختی: برخی از بیماریهای شناختی مانند اوتیسم میتواند دلیل پرخاشگر کودک باشد. این کودکان اغلب در مواجهه با اضطراب یا ناامیدی خود مشکل دارند و نمی توانند احساسات خود را مانند دیگران به زبان بیان کنند.
- تروما: مواقعی وجود دارد که پرخاشگری در کودکان یا نوجوانان توسط عوامل استرس زا در موقعیت آن‌ها تحریک می‌شود و نشان دهنده یک بیماری عاطفی زمینه ای نیست.
- نقص توجه یا ADHD: به گفته amenclinics در کودکان و نوجوانانی که مبتلا به نقص توجه هستند، بدون اینکه به عواقب رفتار خود فکر کنند، بر اساس انگیزه عمل می‌کنند و بیشتر درگیر دعوا یا درگیری میشوند. این افراد میتوانند با ورزش شدید، رژیم غذایی با پروتئین بالاتر و کربوهیدرات کمتر و مکمل‌‌هایی که دوپامین را تقویت می‌کنند (مانند چای سبز و رودیولا) از افزایش جریان خون به مغز بهره مند شوند.
خطرات پرخاشگری در کودکان
کودکانی که در معرض رفتار‌های تهاجمی هستند ممکن است خطراتی را تجربه کنند. به عنوان مثال:
- ممکن است به خود آسیب بزنند.
- به دیگران صدمات شدید وارد کنند.
- به اموال خسارت برسانند.
- باعث اختلافات خانوادگی شوند.
- دچار انزوا و مشکل در دوستیابی شوند.
- مشکلات تحصیلی را تجربه کنند.
- در معرض مصرف مواد قرار بگیرند.
نحوه برخورد با کودک پرخاشگر
رفتار شما در مقابله با کودکی که مدام پرخاش میکند بسیار مهم است. برای مقابله با این رفتار‌ها چند توصیه وجود دارد که میتواند کمک کننده باشد.
- آرام بمانید. وقتی کودک احساسات زیادی را ابراز میکند و والدین با احساسات بیشتری با او روبرو میشوند، میتواند پرخاشگری کودک را افزایش دهد.
- تسلیم رفتار پرخاشگرانه کودک نشوید. به عنوان مثال اگر کودک اصرار دارد که با رفتار تهاجمی چیزی را برای او خریداری کنید، از این کار اجتناب کنید. این کار نوعی پاسخ پاداش دهنده است و رفتار نامناسب را تقویت میکند.
- به رفتار‌های خوب او توجه کنید. به رفتار خوب آن‌ها پاداش دهید، حتی زمانی که فرزندتان کاری غیرعادی انجام نمی دهد. به عنوان مثال نشستن صحیح او موقع شام را تشویق کنید.
- به او کمک کنید تا کلمات مناسب را برای بیان احساس خود به کار ببرد. این احساس کودک شما را تایید میکند و به جای بیان فیزیکی، بیان کلامی را تشویق میکند و منجر به عدم پرخاشگری کودک می‌شود.
- الگو‌های رفتاری فرزند خود را شناسایی کنید. به عنوان مثال بدانید که نسبت به چه مواردی حساس است. مثلا آیا پرخاشگری او هر روز صبح قبل از مدرسه اتفاق می‌افتد؟ بر روی ساختار روتین صبحگاهی خود کار کنید.
- از واژه‌های مناسب برای برخورد با کودک خود استفاده کنید.
با رعایت این نکات ساده می‌توانید پرخاشگری در کودک را تا حد زیادی کاهش دهید.
درمان پرخاشگری کودک
در زمانی که مداخلات رفتاری تاثیرگذار نباشد، استفاده از برخی دارو‌ها و روش‌های درمانی تحت نظر روانپزشک پیشنهاد می‌شود. زمانی که پرخاشگری ناشی از عوامل پاتولوژیک و روانی است ممکن است که کودک نیاز به دارو داشته باشد. اکثر کودکان مبتلا به مشکلات روانی و آسیب شناختی به درمان شناختی رفتاری (CBT) پاسخ مثبت نشان میدهند. علاوه بر این در مواردی که کودک دارای اختلالات روانی خاصی است که تمام عمر همراه او هستند، مانند اختلال دوقطبی، ممکن است به دارو‌ها نیاز باشد. داروی پرخاشگری کودک باید تحت نظر روانپزشک و بر حسب شدت علائم کودک مورد استفاده قرار گیرد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر به نظر می‌رسد کودک شما بیش از چند هفته به طور غیرعادی پرخاشگر است و شما نمی توانید به تنهایی با رفتار او کنار بیایید، با روانشناس یا روانپزشک مشورت کنید. سایر علائم هشدار دهنده عبارتند از:
- آسیب جسمی به خود یا دیگران (رد دندان، کبودی، آسیب سر)
- به شما یا سایر بزرگسالان حمله میکند.
- فرستاده شدن به خانه یا محروم شدن از بازی توسط دوستان
- ترس از امنیت اطرافیان
سوالات متداول پرخاشگری کودک
- آیا پرخاشگری از علائم ADHD است؟ بله. رفتار پرخاشگرانه در کودکان میتواند از علائم ADHD (اختلال نقص توجه / بیش فعالی) باشد.
- نشانه‌‌های رفتار پرخاشگرانه چیست؟ مسائل خشم، تحریک پذیری، ناامیدی، عصبانیت‌‌های مکرر، از دست دادن مکرر خلق و خوی و رفتار تکانشی بیش از حد، همگی از نشانه‌‌های رفتار پرخاشگرانه در کودکان هستند.
- کودک در چه سنی میتواند احساسات خود را کنترل کند؟ طبق مطالعات مختلف، کودکان ممکن است تا سن هشت یا نه سالگی یاد بگیرند که احساسات خود را تنظیم کنند.
- آیا اضطراب میتواند باعث پرخاشگری در کودکان شود؟ بله. هنگامی که کودکان مضطرب هستند و نمی توانند عواطف و احساسات خود را به طور مؤثر بیان یا بیان کنند، میتواند منجر به رفتار پرخاشگرانه شود.
سخن آخر
پرخاشگری کودکان در سنین زیر هفت سال مسئل‌های طبیعی و بخشی از روند رشد است به شرط آن که غیر عادی نباشد. با این حال دلایل مهمی وجود دارند که میتوانند رفتار‌های پرخاشگرانه را شدت ببخشند. شما می‌توانید با مشورت یک روانشناس کودک برای شناسایی مشکل اقدام کنید. شما می توانید برای برخورداری از مشاوره رایگان مجموعه دکتر گویا و الو پزشک با همکاران ما در ارتباط باشید.
